SZTUKA: Obrazy niepokoju

Festiwal otwiera wystawa Michała Minora w Galerii Sztuki Współczesnej BWA (wernisaż 16 października), będąca ekspresjonistycznym zapisem miejskich lęków. Katowicki malarz i wykładowca ASP znany jest ze śmiałego operowania ostrymi kolorami i zdeformowanych, zamaskowanych postaci, które zaludniają jego obrazy, budząc niepokój i pytania o kondycję życia w mieście.

Kontrapunktem tych wizji jest wystawa Bryana Schutmaata „Od słońca do słońca” w Pałacu Schoena w Sosnowcu (wernisaż 6 listopada). Amerykański fotograf od lat dokumentuje bezdroża Zachodu w Stanach, ukazując zupełnie inne oblicze tego mitycznego regionu. Ponad sto zdjęć z projektów takich jak „Grays the Mountain Sends” czy „County Road” to podróż przez małe miasteczka, ciche pola i puste drogi. Schutmaat pokazuje Amerykę naznaczoną bliznami eksploatacji i porzucenia, ale jednocześnie rozświetloną własnym blaskiem – spękaną, lecz nigdy całkowicie pozbawioną nadziei.

KINO: Lęki Hollywoodu

Mini-przegląd filmowy w Kinie Kosmos (6–8 listopada) to spotkanie z klasyką, w której strach staje się motorem napędowym bohaterów. „Bulwar Zachodzącego Słońca” Billy’ego Wildera (1950) opowiada o Normie Desmond, która nie potrafi pogodzić się z przebrzmiałą sławą i własną śmiertelnością, uciekając w obłąkany świat fantazji. „Na nabrzeżach” Elii Kazana (1954), z legendarną kreacją Marlona Brando, ukazuje bohatera, który musi wybrać między tym, co bezpieczne a tym, co słuszne, bojąc się odwetu skorumpowanych związkowców. „12 gniewnych ludzi” Sidneya Lumeta (1957) to klaustrofobiczny dramat sądowy, w którym jeden z ławników, walcząc z własnym lękiem, próbuje przekonać pozostałych, że oskarżonemu należy się sprawiedliwy proces.

Przed każdym seansem krótkie prelekcje wygłosi Anita Skwara – filmoznawczyni i członkini Międzynarodowej Federacji Prasy Filmowej FIPRESCI.

Powraca też jeden z najpopularniejszych punktów festiwalowego programu – przegląd BAFTA 2025 Shorts w Domu Oświatowym Biblioteki Śląskiej (17 i 24 listopada), gdzie zobaczymy siedem historii wyróżnionych przez Brytyjską Akademię Sztuk Filmowych, opowiadających o trudnych relacjach rodzinnych, osamotnieniu, wojennych wyrzeczeniach i poszukiwaniu korzeni.

MUZYKA: Od duchowego jazzu po duński industrial

Olga Pasiecznik & Equilibrium String Quartet (13 listopada, NOSPR) – niezwykłe połączenie altu jednej z najwybitniejszych polskich wokalistek z kwartetem smyczkowym specjalizującym się w muzyce poprzednich wieków. „Fantazja polska” to podróż przez niemal zapomniane polskie utwory klasycystyczne i romantyczne.

AJLA (15 listopada, Rialto) – wokalistka z krakowskiego undergroundu jazzowego, znana jako Ala17, zaprezentuje unikalny miks soulu, jazzu, poezji śpiewanej, hip-hopu i basowego trip-hopu.

CocoRosie (16 listopada, Hipnoza) – siostry Casady to wciąż, po ponad dwóch dekadach obecności na scenie, jeden z najtrudniejszych do zdefiniowania żywiołów we współczesnym popie. Ich najnowszy album „Little Death Wishes” (2025) to najbardziej otwarty i czuły krążek w ich dorobku – mieszanka bluesa, jazzu, elektroniki, opery i hip-hopu, która kwestionuje normy społeczne i przełamuje tabu.

The Weather Station (23 listopada, Rialto) – autorski projekt kanadyjskiej artystki Tamary Lindeman, której płyta „Ignorance” (2021) stała się jednym z najważniejszych albumów dekady. Nowy krążek „Humanhood” (2025) to porywająca opowieść o zagubieniu w szalonej teraźniejszości, o paraliżu spowodowanym dezorientacją i niepokoju odczuwanym tak długo, że zaczynamy się zastanawiać, czy to się kiedykolwiek skończy.

Puce Mary (30 listopada, Teatr Śląski Scena Kameralna) – Frederikke Hoffmeier, jedna z najważniejszych artystek sceny ekstremalnej elektroniki, słynie z kunsztownego łączenia porywających interpretacji kompozycji filmowych z furią improwizowanego noise’u i tą właśnie wybuchową mieszanką dźwięków zamknie tegoroczny Ars Cameralis.

Nie przegapcie też koncertów, o których piszemy więcej tu: Makaya McCraven (5 listopada, Hipnoza), corto.alto (13 listopada, Hipnoza), Circuit des Yeux (18 listopada, Rialto), Product May Contain (19 listopada, Teatr Śląski Scena w Malarni).

LITERATURA: lęki i choroby

W Black Woolf Coffee & Books odbędzie się seria spotkań literackich poświęconych współczesnym niepokojom literackim.

20 listopada Agnieszka Dauksza i Małgorzata Halber porozmawiają z Anną Cieplak o antidotum na zmęczenie, strach i przebodźcowanie. Dauksza w „Ludziach nieznacznych. Taktykach przetrwania” (2024) oraz Halber w książce-manifeście „Hałas” (2024) szukają sposobów na wyciszenie w świecie, gdzie chaos i hałas atakują z każdej strony

Sylwia Chwedorczuk i Magdalena Grzebałkowska z Renatą Lis jako moderatorką (26 listopada) to spotkanie o burzeniu pomników i lesbijskiej miłości. Grzebałkowska w „Dezorientacjach. Biografii Marii Konopnickiej” (2024) przełamuje dotychczasowy wizerunek pisarki i jej związku z malarką Marią Dulębianką. Chwedorczuk opracowała pierwszy tom listów Marii Dąbrowskiej i Anny Kowalskiej (2024), pracuje nad biografią Dąbrowskiej, a wcześniej opublikowała wybitną biografię Kowalskiej.

Mikołaj Grynberg i Izabela Morska porozmawiają z Pauliną Małochleb o chorowaniu, systemie i leczeniu (27 listopada). Grynberg w „Roku, w którym nie umarłem” (2025) opisuje proces dochodzenia do siebie po zawale, Morska w „Znikaniu” (2019, Pomorska Nagroda Literacka) pokazuje heroiczną walkę o zdrowie w zderzeniu z systemem.